Wat was de nieuwprijs van mijn auto? de wonderlijke wereld van informationele werkelijkheid van dit gegeven

LinkedIN heeft me vorige week aan het denken gezet. Niet zo zeer het platform zelf, maar een reactie van een andere LinkedIN member op een discussie naar aanleiding van de onterechte boetes door trajectcontroles. Marlies van Eck schreef een uitstekende blogposting over informationele werkelijkheid van automatiseringssystemen. Deze systemen worden steeds meer als waarheid gezien, en Marlies stelde ons blinde vertrouwen in het ‘systeem’ en de mogelijkheden daarvan ter discussie. In deze posting wil ik ingaan op een informationele werkelijkheid in mijn vakgebied: wat was de nieuwprijs van mijn auto? Dit lijkt een simpele vraag, maar blijkt in praktijk lastiger te beantwoorden dan gedacht. En soms denk je het antwoord te weten, maar blijkt uit controles het antwoord toch minder valide te zijn dan aangenomen.

Nadenken

De zin die me tot nadenken zette, was de reactie van Marcel van Mackelenbergh, een gegevensspecialist van de Belastingdienst, een instantie die zometeen ook nog even een rolletje in dit artikel krijgt:

Van hoog tot laag moet een ieder beseffen dat een gegeven in een registratie slechts een indicatie is. Een indicatie van een bepaalde waarschijnlijkheid over wat zich afspeelt in de realiteit

In mijn dagelijks werk met databases en met name met basisregistratie Voertuigen van RDW merk ik dat het vaak andersom geldt. In veel gevallen wordt er geschermd met het feit dat het register leidend is. In feite is de registratie de informationele werkelijkheid het rijdend wagenpark die dagelijks op allerlei manieren muteert.

De waarde van een database zit ‘m echter niet in de records goed zetten na zo’n mutatie. De kracht van een informatieverzameling zit ‘m vooral in het proces om incorrecte records te detecteren en het oplossen daarvan of in het bevestigen van de nieuwe ontstane situatie door een extra feedbackloop.

In de voertuiginformatieketen is dit erg belangrijk. Op diverse manieren zijn er feedbackloops richting RDW om eventuele rariteiten in de registratie eruit te filteren. Hiermee zijn de databases van RDW zeer goed. Het ideale plaatje van 100% correcte database zal echter nooit worden gerealiseerd, zoals eerder al beschreven.

De kracht van een terugmelding zit ‘m niet zo zeer in de melding “veld X staat fout bij kenteken Y”, maar vooral in de redenatie waarom iets fout staat. Per definitie staat namelijk niets fout in een database. De enige fout die (mogelijkerwijs) gemaakt wordt, is de fout van de invoerder. Je kan echter pas beoordelen dat iets goed of fout is, als je de context van het gevulde veld snapt. Veelal is dat door het te kunnen vergelijken met een ander element uit een andere gegevensverzameling of waarneming. Zo is overduidelijk dat de geregistreerde kleur BLAUW bij een auto niet juist is, als je een foto opstuurt van dezelfde auto in rode kleur. Tot het moment van versturen van de foto is de informationele werkelijkheid echter BLAUW.

Consumentenprijs, catalogusprijs, nieuwprijs

Iets soortgelijks had ik laatst aan de hand met een veld die veel gebruikt wordt in verzekeringsland: de oorspronkelijke nieuwprijs van een voertuig. Dit veld is 1 van de belangrijkste variabele om een verzekeringspremie te berekenen. Dit veld leeft in deze wereld onder verschillende namen: consumentenprijs, catalogusprijs of gewoon (oorspronkelijke) nieuwprijs.

Bij het schrijven van dit artikel viel me een discrepantie op tussen teksten op de site van RDW en Belastingdienst. Sinds enkele jaren toont RDW (mede op verzoek van Belastingdienst) het veld catalogusprijs. In de beschrijving staat de volgende definitie:

De catalogusprijs is gebaseerd op informatie van de importeur en is als volgt berekend: netto-catalogusprijs, verhoogd met de BTW en de BPM.

Op de site van de Belastingdienst staat echter een uitlegpagina die de boel weer op andere manier laat interpreteren:

Let op!

In de auto- en motorbranche en op prijslijsten wordt vaak de term ‘consumentenprijs’ gebruikt. Dat is de catalogusprijs plus de bpm. De consumentenprijs is dus niet hetzelfde als de catalogusprijs

Weer op een andere plek van de Belastingdienst hanteren ze de meer gangbare definitie, zoals ook in gebruik bij RDW:

De catalogusprijs is de officiële nieuwprijs van de (bestel)auto die geldt op de datum dat het kenteken deel 1 is afgegeven. Deze prijs is inclusief:

• btw
• bpm
• accessoires die door of namens de fabrikant of importeur zijn aangebracht voordat deel 1 van het kenteken is afgegeven

Makkelijker wordt het dus zo niet gemaakt…

Belang juiste registratie catalogusprijs

Voor de verzekeringsbranche levert VWE in samenwerking met Autotelex al jarenlang dit veld aan verzekeraars. Dit lijkt makkelijk, maar is en was geen makkelijk karweitje. Er is namelijk in Nederland geen enkele database die exact weet wat de nieuwprijs was van alle gekentekende voertuigen. De enige die het zou kunnen weten, zijn slechts de eerste eigenaar, de importeur en de leverende dealer. Dat zijn echter allemaal geen partijen die als ambitie hebben om gegevensverzamelingen aan te leggen en te delen met derden.

Er zijn echter diverse belangrijke derden geïnteresseerd in de juiste registratie van dit veld. Zo bepaalt de Belastingdienst op basis van dit veld of de bijtelling van een voertuig juist is en zoals gezegd zijn verzekeraars zeer geïnteresseerd. Verzekeraars willen zoveel mogelijk het juiste bedrag weten om onderverzekering (zeer vervelend voor verzekeringnemer EN verzekeraar bij schades) te voorkomen.

Aangezien er geen afspiegeling van de werkelijkheid in databaseformaat voor handen is, hebben Autotelex en VWE veel tijd en moeite gestoken om een informationele werkelijkheid na te maken. Deze nabootsing eindigde echter in 2 manieren om een oorspronkelijke nieuwprijs te bepalen. Juist door deze 2 bepalingen met elkaar te vergelijken ontstond er een ying-yang constructie.

Terugrekening op BPM en catalogusprijs kale uitvoering

Autotelex heeft uitgebreide kennis van restwaardes van voertuigen. Mede om deze reden zijn ze gespecialiseerd in het vastleggen van alle uitvoeringsspecificaties van Nederlandse personenauto’s, lichte bedrijfswagens, motorfietsen en brom-en snorfietsen. Bij het registreren van de gegevens nemen ze alle gegevens over van de prijslijsten van importeurs inclusief de prijzen van uitvoeringen. Deze uitvoeringen hebben ze gekoppeld aan het Nederlandse kentekenbestand, waardoor methode 1 ontstaat om een nieuwprijs van een auto te bepalen: de kale uitvoeringsprijs.

De andere methode wordt al jarenlang in de handel toegepast, namelijk terugrekenen op basis van de geregistreerde BPM op kentekenbewijs. Jarenlang was dit een redelijk overzichtelijke formule, totdat de overheid besloot om bonussen en malussen in te stellen voor bepaling hoogste van BPM. Hierdoor was de simpele formule niet meer bruikbaar en moesten automatiseringssystemen het overnemen.

Basisformule –> Consumentenprijs = Netto catalogusprijs + BPM over netto catalogusprijs + BTW over netto catalogusprijs

Veelal leverde de teruggerekende nieuwprijs op basis van BPM een hogere nieuwprijs op. Niet geheel onlogisch als je beseft dat een auto BPM-plichtig is voor alle af-fabriek toegevoegde opties. Tegenwoordig is dat vaak minimaal metallic lak, maar bij sommige merken kan je je auto qua opties helemaal oppimpen. Met name bij auto’s uit het duurdere segment kon dat soms tienduizenden euro’s schelen ten opzichte van de kale uitvoeringsprijs.

Daarmee lijkt het verhaal simpel te worden: pak gewoon de terugrekening op basis van BPM en je zit altijd goed. Deze versimpeling van het probleem heeft echter diverse mensen problemen opgeleverd. Er zijn namelijk talloze voorbeelden van kentekens te benoemen waarbij de teruggerekende nieuwprijs op basis van BPM lager uitvalt dan de kale uitvoeringsprijs. Dit kan een invoerfout geweest zijn, of een bewuste actie bij bijvoorbeeld import van een voertuig met schade (wordt vaak lager aangeslagen qua BPM). Ook verkeerd ingevoerde BPM-bedragen kon leiden tot gigantische bedragen.

Kortom, het advies van VWE en Autotelex was altijd om beide manieren van nieuwprijsberekenen tegelijk af te nemen en onderling te vergelijken. Als teruggerekende nieuwprijs X% onder de kale uitvoeringsprijs zou zitten, zou de verzekeraar moeten opletten. Als echter de teruggerekende nieuwprijs flink hoger (=Y%) dan de kale uitvoeringsprijs zit, zou de verzekeraar ook moeten opletten.

Nieuwe situatie

Dit advies kwam vorige week weer boven water. De situatie in de bepaling van de nieuwprijzen is de afgelopen jaren behoorlijk veranderd. Zoals eerder aangegeven in dit artikel registreert RDW tegenwoordig in opdracht van de Belastingdienst de catalogusprijzen van nieuw gekentekende voertuigen. Dit was met name nodig doordat de BPM-berekening bij personenauto’s niet langer gebaseerd was op de nette catalogusprijs, maar op CO2-uitstoot. Aangezien de Belastingdienst voor diverse processen (met name bijtelling berekenen/valideren voor gebruik van auto-van-de-zaak) deze nieuwprijs nodig heeft, was registratie nodig. Dit veld wordt steeds meer gezien als de leidraad voor berekening van verzekeringspremies, maar is, helaas, ook niet altijd feilloos.

Bij het registreren van de catalogusprijzen bij RDW door importeurs gaat echter ook wel eens iets mis of anders dan aanvankelijk aangenomen. Hoe kan het ook anders, het blijven databases… Zo gebeurt het nog wel eens dat de BPM en/of catalogusprijs bij nader inzien gewijzigd moet worden met als gevolg een wijziging van de gegevens in de basisregistratie (en afgifte van nieuwe kentekenbewijzen aan de houder van het voertuig).

Deze wijziging kwam/komt echter niet altijd direct ter beschikking van de voertuiginformatie keten richting verzekeraars. In de schakel tussen RDW en haar informatieproviders ging iets mis. Het gevolg was een reeks voertuigen die potentieel over- of erger onderverzekerd waren. Door goede samenwerking tussen Autotelex, VWE en RDW kwam dit probleem aan het licht en werd opgelost. De ontdekking vond vooral plaats door toepassing van het eerder genoemde Ying en Yang principe.

Hiermee werd voor mij in 1 week tijd de reactie van Marcel bevestigd. Kritisch blijven bij de kwaliteit van geregistreerde gegevens door gebruik van additionele bronnen blijft belangrijk!