Waarom hebben we eigenlijk gele kentekenplaten?

Afgelopen vakantie viel het me meer op dan ooit. Doordat ik mezelf verpest heb met het onderzoek naar bijzondere cijfer zeven op Nederlandse kentekenplaten, lette ik extra op het gebruik van cijfer zeven op kentekenplaten uit andere landen. Los van de conclusie dat Franse kentekenplaten ogenschijnlijk verschillende lettertypen toestaan, viel het ook andermaal op dat de kleur van de Nederlandse kentekenplaten erg opvallen ten opzichte van de gebruikelijke kleur voor deze herkenningstekens in andere landen, namelijk wit. Natuurlijk zijn er een paar andere landen met (deels) gele platen, maar afgezien van de kleinere landen Luxemburg en Cyprus heeft geen enkel ander Europees land aan voor- en achterzijde gele platen. Dat gaf aanleiding voor een dieper onderzoek: Waarom zijn wij als Nederlanders zo anders en hebben we gekozen voor gele kentekenplaten? Deze posting geeft daar het antwoord op.

Know How weet het niet (meer)

Het blad KnowHow onderzocht ooit ook de vraag waarom onze kentekenplaten geel zijn. Het inmiddels ter ziele gegane blad maakte het er makkelijk vanaf. Na een (beetje) research stelden ze in 2016 namelijk vast dat er verschillende verklaringen mogelijk zijn, maar niemand precies meer weet hoe het zit.

Dat antwoord is echter iets te simpel. Er blijkt namelijk hele duidelijke redenen te zijn waarom we ooit deze kleur hebben gekregen. Daarvoor moeten we echter eerst verder terug in de geschiedenis.

Blauwe kentekenplaten zijn beter dan gele

Al vaker is op deze blog verhaald hoe de ontstaansgeschiedenis van kentekens in Nederland is verlopen. 120 jaar geleden in 1898 werd het eerste zelfbewegende voertuig voorzien van een zogenaamde rijnummer. Deze rijnummers werden in 1905 vervangen door provinciaal uitgegeven kentekens. Deze kentekenplaten waren veelal zwart gekleurd met witte letters, alhoewel de officiele kleur donkerblauw moest zijn.

Een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van kentekens is de introductie van centraal uitgegeven kentekenplaten in plaats van de provinciale kentekens. Deze uitgifte vond uiteindelijk plaats in 1951. De voorbereidingen voor deze uitgifte waren echter al in de jaren dertig gestart. De Tweede Wereldoorlog vertraagde echter de uitvoer van de plannen.

Bij het onderzoek naar het bijzondere cijfer zeven stuitte ik op een belangrijk rapport voor het Nederlandse kentekensysteem. Mevrouw dr. R.A. Biegel van het Psycho-technisch Laboratorium der P.T.T. publiceerde in 1937 een onderzoeksrapport met de titel “Rapport betreffende een onderzoek over kleurencombinaties en indeeling van nummerborden“.

Tijdens het uitgevoerde onderzoek werd onderzocht welke cijfer- / lettercombinatie het beste leesbaar en onthouden kan worden. Daarnaast werd onderzocht welke kleurencombinatie voor plaat en letters het beste leesresultaat zou opleveren. Tijdens het onderzoek werden daarbij de diverse combinaties getest voor zowel de kleuren als indeling van de plaat:

Opvallend daarbij is dat al in 1937 de mogelijkheid van geel met zwart werd benoemd: gele cijfers en letters op zwarte kentekenplaat of zwarte cijfers en letters op gele kentekenplaat. Als gele kleur werd hierbij gebruik gemaakt van licht chromaatgeel, No. 15 van de staalkaart der Veluvine-fabrieken. Deze kleur geel was eerder door P.T.T. als meest geschikte kleur geel geclassificeerd.

De verschillende kleurcombinaties werden in allerlei proefopstellingen getest en door diverse proefpersonen bekeken:

Opvallend in dit onderzoek is de slechte score van zwarte letters op gele ondergronden. Op pagina 46  van het onderzoek staat het volgende:

Voor alle gebruikte lichtsoorten is de kleurencombinatie zwarte letters en cijfers op gelen grond verreweg de slechtste. De kleurencombinatie geel op zwart is over het algemeen op iets grooteren afstand waarneembaar dan de kleurencombinatie wit op blauw.

De resultaten werden ook in een grafiek getoond waarbij de laagste curve voor de kleurcombinatie “zwart op geel” betekent:

In het onderzoek worden nog meer testen gedaan, waarbij uiteindelijk wit op blauw het voordeel van de twijfel krijgt, of anders gezegd: zwart op geel wordt ten zeerste afgeraden:

De conclusies uit dit rapport werden uiteindelijk overgenomen bij de uitgifte van de kentekens uitgegeven door de RDW in 1951: Blauwe kentekenplaten met witte letters met cijfer- en lettercombinatie AB . 12 . 34. Het eerste kenteken werd uiteindelijk ND-00-01

Nieuw onderzoek geeft nieuw licht op kleur kentekenplaten

Na de oorlog begon Nederland aan de wederopbouw. Mede door het Marshallplan krom  Nederland uit een economisch dal. Door het klimmen groeide de welvaart en daarmee ook het gemotoriseerde wegverkeer.  De verkeersveiligheid was in eerste instantie een ondergeschoven kindje, maar kreeg met de jaren steeds meer aandacht. Een belangrijk drijfveer voor verbetering van de verkeersveiligheid was de toename van verkeersdoden jaar over jaar. Pas na 1972 zou deze macabere trend omgebogen worden met een neergaande lijn.

In de jaren zestig kwam er steeds meer aandacht voor het veiliger inrichten van wegen en de voertuigen die daarop reden. Daarnaast was men vanuit oogpunt handhaving van politie en belastingdienst op zoek naar slimmere manieren om voertuigen te identificeren. Een van die manieren was fotograferen van voertuigen.

Juist in die tijd ontstond ook een trend om ten behoeve van verkeersveiligheid voertuigen herkenbaarder te maken in het donker. Al langer waren voertuigen uitgerust met actieve verlichting (zoals koplampen), maar nu werd ook aandacht gegeven aan passieve verlichting door bijvoorbeeld retroflectoren. Oftewel het oplichten van een object bij aanstralen door een andere verlichtingsbron.

In november 1967 gaf Minister van Verkeer en Waterstaat aan Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid oftewel SWOV de opdracht om een onderzoek te verrichten naar de vereiste vormgeving van kentekenplaten in retroflecterende uitvoering. Ook dit onderzoek zal uiteindelijk een belangrijke invloed zijn op de kentekenplaten zoals we deze eigenlijk vandaag nog steeds gebruiken.

SWOV

In 1969 wordt door SWOV het volledige rapport gepubliceerd. Het onderzoek was vantevoren doelgericht opgesteld. Er hoefde niet langer verkend te worden op welke manieren eventueel kentekenplaten beter zichtbaar gemaakt konden maken ten opzichte van de blauwe gelakte kentekenplaten. Er werd doelgericht onderzocht aan welke voorwaarden een retroflecterende kentekenplaat zou moeten voldoen.

Afmeting van retroflecterende kentekenplaat

In dezelfde periode onderzocht SWOV ook verbetering van verkeerstekens. Zoals in het artikel over de herkomst van de letters en cijfers op onze kentekenplaten is gebleken, heeft het rapport van dat onderzoek een belangrijke rol gespeeld op het gebruikte lettertype voor de gele kentekenplaten. Het juiste lettertype en grootte van deze letters op een kentekenplaat spelen namelijk een cruciale rol in de leesbaarheid op afstand van zo’n kenteken. En dat is mede afhankelijk van de grootte van zo’n verkeersteken. In het rapport over verkeerstekens werden daarom ook aanbevelingen gedaan aan het formaat van een kentekenplaat. Deze werden verder getoetst in het rapport van retroflectende kentekenplaten:

Als conclusie over de afmeting van kentekenplaten en andere cijfers en letters dan in gebruik op de blauwe kentekenplaten werd het volgende geconcludeerd:

Bij het toepassen van de internationaal aanbevolen afmetingen voor kentekenplaten en een keuze van de optimaal te gebruiken symbolen kan naar verwachting een circa 35 % grotere leesbaarheidsafstand worden verkregen dan bij handhaving van de huidige afmetingen en symbolen op de huidige kentekenplaten

Leesbaarheid van retroflecterende platen

Een groot pluspunt van retroflecterende kentekenplaten was de vergroting van de leesbaarheid van de symbolen. In het rapport van R.A. Biegel werd nog gesproken over maximale afstanden van 40-50m bij goed verlichte omstandigheden. Met retroflecterende kentekenplaten zou deze afstand bij vermindere lichtcondities ook gehaald kunnen worden. SWOV vergeleek de waarnemingscondities van zwarte teksten op wit/geel retroflecterende platen en gelakte uitvoeringen:

Zichtbaarheid van retroflecterende kentekenplaten

Daarnaast zou een retroflecterende kentekenplaat ook mee kunnen helpen om een niet verlichte auto die aangeschenen wordt zichtbaar te maken. Bij een gelakte kentekenplaat zou de zichtbaarheid na 60m ophouden. Met een retroflecterende kentekenplaat is dat meer dan 4 keer zo ver!

De juiste kleur voor retroflecterende kentekenplaten

Zoals gezegd was het doel van het onderzoek gericht op de juiste toepassing van retroflecterende kentekenplaten. Een belangrijk item in het onderzoek was het onderzoeken van de juiste kleur van de plaat. Er werden twee opties onderzocht:

• Geel
• Wit

Beide kleuren waren al in retroflecterend materiaal gebruikt in andere landen. Zo hadden Engeland, Duitsland en enkele Amerikaanse staten al allerlei normen gesteld voor het reflecterend vermogen van materiaal. Opvallend volgens SWOV was daarbij dat de minimale eisen voor geel retroflecterend materiaal lager lagen dan voor wit.

Alhoewel nergens in het rapport door SWOV een duidelijke voorkeur wordt uitgesproken voor wit of geel, staat er geregeld in de aanbevelingen en conclusies hints naar mogelijke witte retroflecterende kentekenplaten. Witte hadden namelijk als voordeel dat het materiaal conform hoge eisen voor reflecterend vermogen al leverbaar is.

Witte platen hadden echter ten opzichte van gele kentekenplaten ook een belangrijk nadeel. Bij het verkeerde fotograferen in het donker met een flits heb je bij een witte kentekenplaat grotere kans op overbelichting dan bij gele varianten. Dit werd geconcludeerd naar aanleiding van vele foto-opnamen in diverse opstellingen:

Bij het toepassen van een blauwfilter was de leesbaarheid van met name gele kentekenplaten nog beter.

Keuze maken qua kleur

Er was naar aanleiding van het rapport een voorkeur om aan beide zijde van het vierwielig voertuig kentekenplaten te monteren van dezelfde kleur. Er bleek echter een behoorlijke kink in de kabel om aan beide zijdes witte retroflecterende kentekenplaten toe te passen. Volgens internationale verdrag van Geneve met de lekker bekkende titel “Overeenkomst betreffende de vaststelling van geharmoniseerde technische reglementen van de Verenigde Naties voor voertuigen op wielen en voor uitrustingsstukken en onderdelen die daarop kunnen worden gemonteerd en/of gebruikt, en betreffende de voorwaarden voor wederzijdse erkenning van goedkeuringen die krachtens die reglementen van de Verenigde Naties zijn verleend” was het verboden om aan de achterkant van een vierwielig voertuig witte reflecterende kentekenplaat te monteren. Dit zou namelijk verward kunnen worden met een koplamp.

RDW en Ministerie besloten daarom om voor de gele variant te gaan. Dit kon echter niet direct worden toegepast, want op basis van het onderzoek van SWOV was ook geconcludeerd dat er nog geen leveranciers op de markt waren folies konden leveren met de juiste reflectienormen.

Toch werd er in 1969 al publiekelijk gemaakt dat er ooit gele kentekenplaten zouden komen:

In dezelfde tijd werden in Suriname al wel gele reflecterende kentekenplaten toegelaten. Deze platen konden worden uitgevoerd in de kleur “lemon-yellow” (citroengeel) en waren voorzien van ander materiaal. In het kentekensysteem van Suriname in die jaren werden kentekens periodiek vervangen door nieuwe. Hierdoor was het geen groot nadeel dat het citroengele foliemateriaal maximaal 5 jaar meeging.

Voor de Nederlandse kentekenplaten werd gekozen voor een andere gele kleur, namelijk “frans-geel”. De kleur die we nog steeds toepassen op onze platen.

Introductie gele kentekens

Het wachten was dus totdat de leverancier van retroflecterende kentekenfolie aan de voorwaarden van de Nederlandse overheid kon voldoen. Een paar jaar later was de leverancier 3M zover om aan deze eisen te voldoen. De introductie van gele kentekenplaten konden worden toegestaan. De toenmalige directeur RDW Ir. J.W. Filz gaf daarover een interview voor Het Vrije Volk die werd gepubliceerd op 19 november 1971:

Het zal uiteindelijk nog tot oktober 1975 duren voordat het toegestaan zou zijn om je auto vrijwillig te voorzien van gele kentekenplaten:

Ondanks de vrijwillige keuze voor de kleur van je kentekenplaat, waren er ruim 2 jaar later al 350.000 gemaakt. Begin 1977 werd bekendgemaakt dat vanaf 1 januari 1978 alle nieuwe personenauto’s verplicht uitgerust zouden gaan worden met de gele retroflecterende kentekenplaten:

Reflecties zorgen voor overbelichte foto’s

In de begintijd van de gele kentekenplaten was het nog niet voor iedereen even duidelijk hoe ze deze platen op de gevoelige plaat konden zetten in het donker. Diverse dienders maakten hun beklag over mislukte foto’s. In De Telegraaf van 30 maart 1979 werd daarover als volgt bericht:

Toch zou dat niet het einde betekenen van de gele kentekenplaten. In plaats daarvan kregen de opsporingsinstanties betere instructies voor het fotograferen met flitslicht van retroflecterende kentekenplaten.

En tot de dag van vandaag worden dus in ons land gele kentekenplaten toegepast, ondanks dat er door 2 onderzoeksinstanties in verschillende tijdsperiode zwart op geel niet als winnaar uit de onderzoeken kwam.